به گزارش مرکز خبر حوزه، حجت الاسلام مجتبی مصباح یزدی در نشست علمی «آشنایی با علم فلسفه» که در مدرسه علمیه علوی قم برگزار شد، اظهار داشت: در نظریات فلسفی دو نگاه متفاوت وجود دارد، یکی معتقد است که از راه فلسفه و دلایل عقلی می توان به حقیقت عالم دست یافت و عده ای هم معتقدند که عقل، راهی انحرافی است و باید برای دریافت حقایق عالم به وحی و قرآن رجوع کرد.
وی افزود: باید گفت که معتقدان این دو نظریه راهی را که می روند اشتباه است، چرا که اگر عقل برای دریافت حقایق کافی باشد، دیگر نباید نیازی به وحی و قرآن باشد! از طرفی هم اگر وحی و قرآن برای دریافت حقایق کافی باشد، باید پرسید که آیا حقانیت قرآن جز با روش عقلی اثبات‌شدنی است؟
سخنران این نشست، یکی از مکتب هایی که با فلسفه مخالف اند، را اهل تفکیک دانسته و گفت: جالب آن است که اهل تفکیک با دلایل منطقی و عقلی در پی اثبات ناکارآمدی عقل اند، و می توان از آن ها پرسید که اگر عقل اشتباه می کند، پس چرا شما از راه عقلی برای اثبات ادعای خود استفاده می کنید؟
وی خاطرنشان کرد: اصلا فرض بر این که عقل ناکارآمد و برای دریافت حقایق نامعتبر است، اما اگر برای دریافت حقایق از عقل استفاده نکنیم، ناچاریم که از وحی و قرآن استفاده کنیم و باز برای اثبات حقانیت وحی و قرآن ناچاریم از دلایل عقلی و فلسفی استفاده نمائیم.
حجت الاسلام مصباح یزدی ادامه داد: عده ای هم معتقدند که عقل را فقط باید برای اثبات وحی و قرآن به کار گرفت، و بعد از آن که حقانیت قرآن و وحی با عقل ثابت شد، باید وحی و قرآن را برای اثبات حقیقت عالم کافی بدانیم و دیگر مجاز به استفاده از عقل نیستیم.
وی در پاسخ به معتقدان نظریه فوق بیان داشت: اگر استفاده از عقل صحیح است، پس باید همیشه از آن استفاده کرد و نمی شود بعد از آن که حقانیت قرآن و وحی را ثابت کرد، بگوییم که ممکن است به خطا برود، اما اگر استفاده از عقل صحیح نیست پس برای اثبات حقانیت قرآن و وحی هم مجاز به استفاده از آن نیستیم.
این استاد حوزه گفت: اگر از رسول باطنی یا همان عقل استفاده نکنیم، نمی توانیم به رسول ظاهری یا همان وحی برسیم.
وی افزود: باید به منکران استفاده از عقل گفت که اگر عقل را نمی پذیرید، پس باید وحی را کنار بگذارید.
حجت الاسلام مصباح یزدی در پاسخ به معتقدان استفاده از عقل برای دریافت حقایق عالم گفت: همانگونه که منکران عقل اشتباه می کنند، معتقدان استفاده تنهایی از عقل برای دریافت حقایق هم اشتباه می کنند، چرا که راه یکی افراط و راه دیگری تفریط است.
وی خاطرنشان کرد: باید توجه داشت که استدلال های عقلی، زمانی معتبر است، که صغرا و کبرا آن یقینی و قطعی باشند، چرا که خود عقل استدلال می کند که من همه چیز را نمی توانم درک کنم.
حجت‌الاسلام مصباح یزدی افزود: عقل مانند کارخانه ای است که باید مواد لازم را به آن داد و محصول مورد نظر را از آن درخواست کرد، اما زمانی که عقل از موضوعی اطلاعی ندارد، نمی تواند حقایق را درک و بیان کند.
وی یادآور شد: در استدلال های عقلی به صرف این که فیلسوف و یا بزرگی سخنی گفته باشد، نمی توان به آن استناد کرد و نتیجه عقلی گرفت؛ چرا که تنها استدلال هایی معتبر است که از مواد یقینی تشکیل شده باشد.
حجت الاسلام مصباح یزدی، در پاسخ به کسانی که کتاب های فلسفی را معتبر و یقینی نمی‌دانند، گفت: هیچ کتاب فلسفی هیچ گاه بر اساس سخن یک فیلسوف، استدلال نمی‌کند و فقط نمونه هایی از استدلال آنها را بیان می کند.
وی از جهاتی فلسفه را شبیه به فقه دانست و اظهار داشت: همانطور که در اجتهاد فقهی تقلید نداریم، در فلسفه هم تقلید مطرح نیست؛ چرا که در فلسفه تنها می توان به چیزی استناد کرد که با استدلال یقینی و قطعی ثابت شده باشد.
این استاد حوزه حداقل فایده علم، فلسفه را شناخت عالم هستی خواند و بیان داشت: در تمامی علوم به دنبال علت چیزی هستند، ولی اصل رابطه علیت تنها در فلسفه بحث می شود، و اگر کسی رابطه علیت را منکر شود تمامی علوم را منکر شده است.
وی اظهار داشت: فلسفه یک علم ابزاری است که از آن طریق می توان مبانی علوم دیگر را دانست.
حجت الاسلام مصباح یزدی، خاطرنشان کرد: افرادی هستند که در طول زندگی اگر هیچ گاه با فلسفه آشنایی پیدا نکنند، به مشکل بر نمی‌خورند، اما اگر کسی می خواهد که در دنیای پرپیچ و خم شبهات وارد شود ناگزیر است که با فلسفه آشنایی پیدا کند.
این استاد حوزه و دانشگاه نتیجه گرفت: اگر نخواهیم فلسفه را به عنوان یک علم فرا بگیریم، اما باید آن را در حد نیاز خود فرا گرفت؛ چرا که شبهات امروزی، شبهاتی فلسفی و معرفت شناسی است و ما نیازمند آموختن فلسفه هستیم.
وی با بیان این که رسالت حداقلی طلاب در حوزه های علمیه فراگیری دین، عمل به آن و در حد توان ترویج آن است، گفت: اگر قرار است در مقابل شبهات زانو بزنیم، بهتر است اصلا به درس های دینی وارد نشویم.
حجت‌الاسلام مجتبی مصباح یزدی، با انتقاد مجدد از کسانی که معتقدند باید فلسفه را کنار گذاشت، گفت: این به معنی آن است که ما اسلحه خود را در مقابل بمباران شبهاتی که بر تفکرات ما فرود می آید، کنار بگذاریم.
وی در پایان خاطرنشان ساخت: درست است که فلسفه هیچ گاه جای وحی را نمی گیرد، اما در فهم بسیاری از وحی ها تأثیر مستقیم دارد.
انتهای پیام
